Một số chỉ số cơ cấu dân số Việt Nam: Tỷ số hỗ trợ tiềm năng, chỉ số già hóa, và xu hướng nữ hóa dân số cao tuổi

Chỉ số già hóa (aging index)

Theo Vụ Kinh tế và Xã hội của Liên hợp quốc (UNDESA, 2005), chỉ số già hóa được tính bằng tỷ số giữa dân số cao tuổi và 100 dân số trẻ em. Chỉ số này lớn hơn 100 tức là dân số cao tuổi lớn hơn dân số trẻ em. Theo dự báo dân số của TCTK (2011) cho giai đoạn 2009-2049 thì chỉ số già hóa sẽ tăng từ 35,5 năm 2009 lên hơn 100 vào năm 2032 và tiếp tục tăng lên hơn 200 vào năm 2049. Điều này có nghĩa là dân số cao tuổi sẽ nhiều hơn dân số trẻ em từ năm 2032. Giữa khu vực nông thôn và thành thị có sự khác biệt lớn, trong đó chỉ số già hoá ở khu vực nông thôn tăng mạnh và lớn hơn chỉ số già hoá của khu vực thành thị (Hình 2).

Hình 2. Chỉ số già hoá theo khu vực, giai đoạn 2009-2049

Xu hướng ‘nữ hoá’ dân số cao tuổi (feminization of aging)

Xu hướng nữ hoá dân số cao tuổi ở Việt Nam thể hiện qua sự gia tăng của tỷ lệ nữ giới cao tuổi so với nam giới cao tuổi khi độ tuổi tăng lên.. Theo Tổng điều tra dân số và nhà ở (PHS) năm 2009 thì cứ 100 cụ ông ở độ tuổi 60-69 lại có 131 cụ bà. Con số tương ứng cho độ tuổi 70-79 là 149 và độ tuổi 80+ là 201.

Giang Thanh Long

Bùi Vân Linh - Thongke.info

Tỷ số phụ thuộc dân số gồm có tỷ số phụ thuộc của trẻ em và tỷ số phụ thuộc của người cao tuổi. Trong đó, tỷ số phụ thuộc của trẻ em thể hiện bằng tỷ số giữa dân số trẻ em với 100 người trong độ tuổi lao động và tỷ số phụ thuộc của người cao tuổi thể hiện bằng tỷ số giữa dân số cao tuổi với 100 người trong độ tuổi lao động. Sự thay đổi cơ cấu tuổi dân số như trong dự báo của TCTK (2011) giai đoạn 2009-2049 sẽ làm cho tỷ số phụ thuộc dân số ở Việt Nam sẽ thay đổi theo hai hướng rõ rệt: (i) ban đầu tỷ số phụ thuộc dân số giảm do tỷ số phụ thuộc của trẻ em giảm nhanh và (ii) sau đó, tỷ số phụ thuộc dân số tăng lên do tỷ số phụ thuộc của người cao tuổi tăng mạnh.

Theo Ủy ban Kinh tế và Xã hội khu vực châu Á - Thái Bình Dương của Liên hợp quốc (UNESCAP), dân số một nước sẽ bước vào thời kỳ ‘bắt đầu già’ khi tỷ lệ dân số cao tuổi (từ 60 tuổi trở lên) chiếm từ 10% tổng dân số trở lên. Dân số được coi là bước vào thời kỳ ‘già’ khi tỷ lệ này từ 20% trở lên. Theo dự báo dân số của Tổng cục Thống kê năm 2011, Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn ‘bắt đầu già’ vào năm 2017 và chỉ sau 20 năm, dân số Việt Nam bước vào giai đoạn ‘già’.